Veritas PH

The WORD. The TRUTH.

Lihim ng mga pamahiin sa lamayan

SHARE THE TRUTH

 820 total views

Lawiswis ng Salita ni P. Nicanor F. Lalog II, Ika-30 ng Oktubre 2024
Larawan kuha ng may-akda, St. Scholastica Retreat House, Tagaytay City, Agosto 2024.

Heto na naman ang panahon ng maraming pagtatanong at pagpapaliwanag sa ating mga pamahiin ukol sa paglalamay sa mga patay. Matagal ko nang binalak isulat mga ito nang mamatay aking ama noong taong 2000.

Biglaan ang kanyang pagpanaw noon. Katunayan, madaling araw ng kaarawan ni Mommy, ika-17 ng Hunyo 2000. Dalawang taon pa lamang akong pari. Nasunod ang aming mga kamag-anak na sa aming tahanan paglamayan si Daddy. At noon pinuna ng ilang matatanda ang aking kawalan ng kaalaman sa maraming pamahiin at kaugalian tuwing mayroong paglalamay sa patay.

Larawan kuha ng may-akda, St. Scholastica Retreat House, Tagaytay City, Agosto 2024.

Napuna noon ng nanay ng isang kaibigan na naghahatid ako ng mga panauhin matapos makiramay sa amin. Wika niya sa akin, “alam ko” aniya, “marami kayong alam at napag-aralan, Father; hiling ko lang po sana sa inyo na igalang pamahiin naming matatanda ukol sa lamay ng patay… masama ang naghahatid ng mga nakikiramay.”

Humingi ako ng paumanhin at iyon ang una kong aral sa mga pamahiin lalo sa probinsiya – pag-galang at respeto. Huwag nating pagtawanan kanilang pamahiin at kaugalian bagkus pagnilayan, pag-aralan at tuntunin pinagmulan ng mga iyon. Higit kong naunawaan ang mga ito sa aking pagtanda lalo nang pumanaw si Mommy nitong nakaraang Mayo. Ito po ay aking sariling pagsusuri, opinyon na maaring tama o mali. Kayo na ang tumimbang kung tatanggapin at paniniwalaan.

Bago po ang lahat, ibig kong bigyang pansin ang salitang ginagamit na “bawal” at “masama” tulad ng “bawal ang ganito, masama ang ganire”. Iisa lang kahulugan nito sa ating mga Pinoy. Dito ating makikita ang positibong katangian natin na magkasing-kahulugan ang bawal at masama kasi “ano mang bawal, tiyak masama”! Kaya, heto na po ang ilang mga pamahiin at aking paliwanag na marahil na dahilan o pinagmulan:

Bawal o masama magpasalamat sa mga nakikiramay ang namatayan. Ito palagi sinasabi sa akin ng mga nakiramay sa amin noong mamatay aming mga magulang. Hindi ko talaga maintindihan.

Tanging sumasagi sa aking isipan ang kasabihan na ang “paglalamay lamang ang hindi pinangungumbida.” Alalaong-baga, sa amin sa probinsiya, masusukat ang husay at kabutihan ng sino man sa kanyang pagpanaw: kung maraming makipaglamay at makiramay, siya ay mabuti; kung kakaunti, marahil hindi siya ganoong kabuti. Kaya walang dapat ipagpasalamat sa mga nakiramay dahil binabalik lamang nila kabutihan ng namatay.

Ngunit nang pumanaw si Mommy noong Mayo, noon ko higit naintindihan ito di lamang mas matanda na ako kungdi dahil marami na akong pinakiramayan bilang pari. Ayaw ng mga panauhin sila ay pasalamatan dahil ang kanilang pakikiramay ay pagbabalik ng kabutihang ginawa di lamang ng pumanaw kungdi pati ng mga naulila tulad ko na pari.

Larawan kuha ng ni G. Noli Yamsuan, Manila Cathedral, 2010.

Palaging sinasabi ng mga nakikiramay maging ng mga paring dumalaw sa amin kung paano ako noong sila’y nagdadalamhati ay akin ding sinamahan sa pagdiriwang ng Banal na Misa o maski pagbabasbas lamang. Kinuwento ng marami sa kanila kung paanong di nila malimutan mga iyon, pati na rin nang dalawin ko at dasalan kanilang mahal sa buhay habang may karamdaman.

Kay tamis maalala na di nila kinalimutan pakikiramay ko noon. At wala nang higit pang tatamis itong aking naranasan pagkamatay ni Mommy, sumunod kanyang nakatatandang kapatid. Nalaman ng ilan kong dating parokyano at kusa din silang nagtungo sa lamay ng aking Tita. Nagulat mga pinsan ko nang sila ay magpakilala at ang sabi daw sa kanila, “naku, si Father pinuntahan lahat ng aming mga patay kaya kami narito ngayon.”

Hindi naman sa sinusuklian ating kabutihan kungdi patunay ito na hindi nalilimutan ng mga tao ating pakikiramay sa pagpanaw ng mahal nila sa buhay; dala-dala nila ito palagi at kinukuwento sa mga bata kung paanong dumamay mga tao sa kanilang pighati. Sakaling mayroong kaaway o kaalitan ang pumanaw, doon din nakikilala kabutihan ng sino man. Marami akong napansin mga kamag-anakan lumalambot ang kalooban kapag nagpunta at nakiramay nakaalitan ng kanilang pumanaw subalit, kung magmatigas yaong kaaway at ni hindi man lang sumilip sa lamay lalo na kung kababaryo, itaga mo sa bato, sasabihin ng mga kaanak sadyang masama iyan.

Kaya, bukod sa hindi sinasabi ang “salamat” sa lamayan, laging pakatandaan sa ating mga Filipino, ang pakikiramay ang isa sa mga pinakamagandang paraan ng pakikipag-kapwa tao dahil hanggang kamatayan, laan tayo makipag-ugnayan.

Larawan kuha ng may-akda, Agosto 2024.

Bawal o masama maghatid ng mga nakiramay. Nakakatawa po ito nguni’t tunay na tunay lalo sa aking karanasan. Hindi na dapat maghatid sa mga nakiramay ang namatayan dahil maraming maraming iba pang dumarating na panauhin at baka ikaw lang ang nakakakilala sa kanila.

Alam naman ninyo tayong mga Pinoy: sasakay na lang o nakasakay na nga sa kotse, hindi pa matapos ang mga kuwentuhan natin! Kaya kung maraming nakikiramay at isa isang ihahatid mga nagpapaalam, wala nang makapag-eestima sa mga dumarating na iba pa. Praktikal ang pamahiing ito.

Larawan kuha ng may-akda, Sacred Heart Novitiate, Novaliches, QC, 20 Marso 2024.

Bawal o masama magbaon ng pagkain at inumin mula sa lamay. Nakakatawa din ito. Ngunit gaya ng bawal na paghahatid sa mga nakikiramay, praktikal ang pamahiing bawal mag-uwi ng pagkain at inumin mula sa lamay.

Nang mamatay si Mommy noong Mayo, dalawamput-anim na taon na akong pari, matagal na ring nagsipagtrabaho mga kapatid ko at marami na ring kaklase at kaibigan mga anak nila. Sa dami ng aming mga nakilala, lahat dumarating para makiramay. Bagamat marami ang mayroong bigay ding pagkain at inumin sa kabila ng saganang handa naming pagkain na pina-caterer pa, may isang gabing halos kinapos aming handa kaya nagpabili pa ng lechon manok kapatid ko!

Kung bawat bisita ay mag-uuwi nga naman ng mamon o magsha-Sharon Cuneta ng lumpiang shanghai at iba pang ulam, mauubos ang pagkain at baka walang maihain sa mga darating iba pa lalo na kung hating gabi na. At iyan ang tunay na masama sa paguuwi ng pagkain at inumin mula sa patay: nauubusan mga maglalamay!

Dagdag kuwento: ayaw na ayaw iyan ng aking kasambahay noon na si “Manang” sa aming kumbento. Hindi niya kinakain mga “take home” sa akin at madalas, pinamimigay pa niya sa iba. Masama daw baka ako magkasakit. Pero, kapag kakaiba at masarap mga pagkaing uwi ko mula sa lamayan lalo ng mga rich at showbiz friends ko, okey lang sa kanyang kainin mga iyon! Ano nga ba masama? Wala maliban sa ating nabanggit na dahilan.

Larawan kuha ng may-akda, Nagsasa Cove, San Antonio, Zambales, 19 Oktubre 2024.

Bawal o masama maligo kapag mayroong patay. Siyempre! Puyat kasi tayo sa paglalamay kaya dapat magpahinga muna saka maligo. Iyon lang iyon.

Noong Hunyo, isang dating kasamahan kong DJ sa GMA7 namatay ang ina. Matapos akong magmisa at nang magpapaalam na, tinanong niya ako ng seryoso: talaga daw bang hindi pa siya puwedeng maligo?

Nakupo! Kaya pala kako tumutubo na yang balbas mo at nanglalagkit ka na! At ito ang dahilan sinabi ko sa kanya ukol sa pamahiing iyon. Maligo ka na wika ko at ang baho mo na!

Larawan kuha ng may-akda, Anvaya Cove, Morong , Bataan, Abril 2024.

Bawal o masama ang umuwi kaagad ng bahay galing sa patay. Ito ang popular na kaugaliang “pagpag” bago umuwi kasi kailangan daw iligaw iyong patay na baka sumunod. Ang totoo ay kailan lang naman ito naging laganap at napa-uso. Kawawang mga convenience store, naging tambayan ng mga nagpapagpag. At kaluluwa!

Hindi po ito totoo. Una, walang gumagalang kaluluwa. Kapag namatay ang isang tao, kaagad-agad hinahatulan kanyang kaluluwa kung ito ay pupunta ng langit o purgatoryo o impierno (ibang paksa ito na mainam pag-usapan sa ibang pagkakataon).

Heto naunawaan ko lamang nitong kamakailan habang dumarami ang namamatay kong mga kamag-anak at mga kaibigan. Dahil sa lamay na lang kami nagkikita-kita, itinutuloy namin ang kuwentuhan sa labas kasi naman, nakakahiyang ubusin pagkain at inumin sa lamayan.

At saka para mas masarap din ang kuwentuhan. Iyon sa aking pananaw ang tunay na dahilan kaya nauso ang pagpag. Sabi ng iba, iyon ay galing sa mga kapatid nating Chino na naniniwalang kailangang ipagpag mga negative vibes mula sa mga lamayan ng patay.

At kung tutuusin, ano nga ba ang mga negative vibes na ito? Balikan ang aral ng COVID-19 pandemic: mga mikrobyo at virus na maaring pagmulan ng pagkakasakit. Sa halip na magpagpag kayo ng kakain pa muli sa labas, mag-disinfect palagi pagdating ng bahay pagkagaling sa lamayan nang mapuksa mga kumakapit na mikrobyo.

Larawan kuha ni Ka Ruben, stained glass sa Pambansang Dambana ng Birhen ng Fatima, Valenzuela City, 10 Oktubre 2024.

Bawal o masamang maglibing tuwing araw ng Lunes. Ipagpaumanhin po ninyo mga naunang pari noong araw. Sila po nagpalaganap nitong “pamahiing” ito. Hindi naman talaga masama o bawa kasi kadalasan, Lunes ang araw ng libing ng mga yumaong pari pati kamag-anak namin.

Tanging dahilan ng pamahiing iyan ay pagod ang mga pari ng araw ng Linggo sa pagmimisa kaya, Lunes ang kanilang day-off. At pinakamabisang paraan upang matandaan ito ng mga tao, sabihing “masama” ang paglilibing ng Lunes na siyang unang araw ng trabaho.

Larawan kuha ni G. Jay Javier, Hulyo 2024.

Kaya po ako mula noon pa, ang day off ko ay Huwebes kasi Lunes ang pagpupulong naming mga pari!

Kayo ano pa alam ninyong pamahiin sa mga patay at lamay?

Hanapin ang praktikal na dahilan at higit sa lahat, igalang pa rin natin paniniwala ng ating mga kababayan kesa pagtawanan.

Tandaan, sa kamatayan palagi nagkakasukatan ng ating pagkakaibigan at pagsasamahan.

Ang pakikiramay ay tanda ng pakikibahagi sa pagluluksa at pighati ng namatayan.

At iyan ang pinakamainam na dahilan sa likod nitong mga pamahiin natin tuwing mayroong lamay at patay.

ads
2
3
4
previous arrow
next arrow

Veritas Editorial

Rev. Fr. Anton CT Pascual

Rev. Fr. Anton CT Pascual

President of Radio Veritas

Pagtulong na gumagalang sa dignidad

 10,318 total views

 10,318 total views Mga Kapanalig, bumuhos ang tulong sa mga kababayan nating lubhang naapektuhan ng Bagyong Kristine. Mula sa mga pribadong indibidwal at organisasyon hanggang sa mga ahensya ng ating gobyerno, sinubukang maparatingan ng tulong ang mga pamilyang nawalan ng bahay, kabuhayan, at maging ng mga mahal sa buhay. Nakalulungkot lang na may mga pulitikong sinamantala

Read More »

Mental Health Awareness Month

 41,457 total views

 41,457 total views Mga Kapanalig, ang buwan ng Oktubre ay Mental Health Awareness Month. Layunin nitong bigyang-pansin ang mga usaping may kinalaman sa mental health at labanan ang stigma o mga negatibong pagtingin tungkol sa sensitibong paksa na ito.  Ang mental health ay state of wellbeing o kalagayan ng kagalingan ng isang indibidwal kung saan naaabot

Read More »

Pananagutan sa kalikasan

 47,043 total views

 47,043 total views Mga Kapanalig, pinaalalahanan tayo ni Pope Francis sa Laudate Deum tungkol sa realidad ng climate change: “It is indubitable that the impact of climate change will increasingly prejudice the lives and families of many persons. This is a global social issue, and one intimately related to the dignity of human life.” Climate change

Read More »

Salamat, mga VIPS

 52,559 total views

 52,559 total views Mga Kapanalig, nagpapasalamat ang ating Simbahan sa mga VIPS. Hindi po natin tinutukoy dito ang mga “very important persons”, isang katagang ikinakabit natin sa mga taong may mataas na katungkulan, may natatanggap na mga pribilehiyo, o mga sikat na personalidad. Pero maitutuing din na very important persons ang mga pinasasalamatan nating VIPS. Ang

Read More »

BAYANIHAN

 63,680 total views

 63,680 total views BAYANIHAN… Ito ay kumakatawan sa napakagandang kultura at kaugalian nating mga Pilipino…Kultura kung saan ang isang ordinaryong Pilipino ay nagiging bayani (heroes). Kapanalig, ibig sabihin ng BAYANIHAN ay “community service” o pagdadamayan, sama-samang pagtutulungan upang malampasan ang anumang kinakaharap na krisis at kalamidad… Pagtulong sa kapwa na walang hinihingi at hinihintay na kapalit

Read More »
catholink
Shadow
truthshop
Shadow

Related Story

Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

From fear of the Lord to love of God and neighbors

 814 total views

 814 total views The Lord Is My Chef Sunday Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Thirty-first Sunday in Ordinary Time, Cycle B, 03 November 2024 Deuteronomy 6:2-6 ><}}}}*> Hebrews 7:23-28 ><}}}}*> Mark 12:28-34 Photo by author, river at the back of Nagsasa Cove, San Antonio, Zambales, 19 October 2024. Jesus finally entered

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Mga pamahiin at kaalaman turo sa atin ng paglalamay sa patay

 820 total views

 820 total views Lawiswis ng Salita ni P. Nicanor F. Lalog II, Ika-01 ng Nobyembre 2024 Larawan kuha ng may-akda, Sacred Heart Novitiate, Novaliches, QC, 20 Marso 2024. Salamuch sa mainit na pagtanggap sa ating nakaraang lathalaing nagpapaliwanag sa ilang mga pamahiin sa paglalamay sa patay. Sa ating pagsisikap na tuntunin pinagmulan ng mga pamahiin sa

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Sa buhay at kamatayan, bulaklak nagpapahayag ng buhay

 820 total views

 820 total views Lawiswis ng Salita ni P. Nicanor F. Lalog II, Ika-31 ng Oktubre 2024 Larawan kuha ni G. Jim Marpa, 2018. “Say it with flowers” ang marahil isa na sa mga pinakamabisa at totoong pagpapahayag ng saloobin sa lahat ng pagkakataon. Wala ka na talagang sasabihin pa kapag ikaw ay nagbigay ng bulaklak kanino

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Friday I’m in love, Part 3

 821 total views

 821 total views Quiet Storm by Fr. Nicanor F. Lalog II, 29 October 2024 Photo by author, entering the Nagsasa Cove in San Antonio, Zambales, 19 October 2024. Ihave always imagined God must be like Jewish director Steven Spielberg. According to an article I have read long ago, Spielberg would always hide sets of important scenes

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Seeing Jesus

 2,926 total views

 2,926 total views The Lord Is My Chef Sunday Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Thirtieth Sunday in Ordinary Time, Cycle B, 27 October 2024 Jeremiah 31:7-9 ><}}}}*> Hebrews 5:1-6 ><}}}}*> Mark 10:46-52 Photo by author, Nagsasa Cove, San Antonio, Zambales, 19 October 2024. “Seeing” is a word with so many meanings

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

The teacher is the lesson

 3,580 total views

 3,580 total views Quiet Storm by Fr. Nicanor F. Lalog II, 24 October 2024 Photo by Maria Tan, ABS-CBN News, 27 July 2024. Classes are still suspended due to severe tropical storm Kristine. While scrolling through Facebook, I chanced upon a funny post supposed to be the cry of many employees. And teachers as well: “We are

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Is this meant for us or for everyone?

 3,580 total views

 3,580 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Wednesday, Memorial of St. John of Capistrano, Priest, 23 October 2024 Ephesians 3:2-12 <*((((>< + ><))))*> Luke 12:39-48 Photo by author, Pampanga, September 2024. Lord Jesus, many times I find myself like Peter asking You so often

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Unity in Christ

 3,578 total views

 3,578 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Tuesday, Memorial of St. John Paul II, Pope, 22 October 2024 Ephesians 2:1-10 <*[[[[>< + ><]]]]*> Luke 12:35-38 Photo by author, mountain range off the coast of Nagsasa Cove, San Antonio, Zambales, 19 October 2024. Glory to

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

We are God’s handiwork

 3,578 total views

 3,578 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Monday in the Twenty-ninth Week of Ordinary Time, Year II, 21 October 2024 Ephesians 2:1-10 <*((((>< + ><))))*> Luke 12:13-21 Photo by author, the pristine Nagsasa Cove in San Antonio, Zambales, 19 October 2024. Your words today,

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

When we do not know what “we want”

 3,578 total views

 3,578 total views The Lord Is My Chef Sunday Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Twenty-ninth Sunday in Ordinary Time, Cycle B, 20 October 2024 Isaiah 53:10-11 ><}}}}*> Hebrews 4:14-16 ><}}}}*> Mark 10:35-45 The Jewish Cemetery of Mount of Olives facing the Eastern Gate of Jerusalem where the Messiah is believed would

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Only One

 3,578 total views

 3,578 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Friday, Feast of St. Luke, Evangelist, 18 October 2024 2 Timothy 4:10-17 <*((((>< + ><))))*> Luke 10:1-9 Photo by Dra. Mylene A. Santos, MD, an orange-bellied flowerpecker (Dicaeum trigonostigma), December 2023. Beloved: Demas, enamored of the present

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Led by the Holy Spirit

 3,578 total views

 3,578 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Wednesday in the Twenty-eighth Week of Ordinary Time Year II, 16 October 2024 Galatians 5:18-25 ><))))*> + ><))))*> + ><))))*> Luke 11:42-46 Photo by author, Fatima Ave., Valenzuela City, 25 July 2024. Lead and guide us, O

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Faith working through love

 3,578 total views

 3,578 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Tuesday, Memorial of St. Teresa of Avila, Virgin & Doctor of the Church, 15 October 2024 Galatians 5:1-6 ><]]]]’> + ><]]]]’> + ><]]]]’> Luke 11:37-41 Photo by author, somewhere in Pampanga, August 2024. What a wonderful Saint

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Evil generation

 7,142 total views

 7,142 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Monday in the Twenty-eighth Week of Ordinary Time, Year II, 14 October 2024 Galatians 4:22-24, 26-27, 31-5:1 <*((((>< + ><))))*> Luke 11:29-32 Photo by Ms. April Oliveros at Mt. Pulag, March 2023. While still more people gathered

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Jesus “looking with love”

 6,540 total views

 6,540 total views The Lord Is My Chef Sunday Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Twenty-eighth Sunday in Ordinary Time, Cycle B, 13 October 2024 Wisdom 7:7-11 ><}}}}*> Hebrews 4:12-13 ><}}}}*> Mark 10:17-30 Lately in my prayers I have felt so drawn on the “face” of Jesus, trying to imagine and feel

Read More »

Latest Blogs

Scroll to Top