Veritas PH

The WORD. The TRUTH.

Mga pamahiin at kaalaman turo sa atin ng paglalamay sa patay

SHARE THE TRUTH

 404 total views

Lawiswis ng Salita ni P. Nicanor F. Lalog II, Ika-01 ng Nobyembre 2024
Larawan kuha ng may-akda, Sacred Heart Novitiate, Novaliches, QC, 20 Marso 2024.

Salamuch sa mainit na pagtanggap sa ating nakaraang lathalaing nagpapaliwanag sa ilang mga pamahiin sa paglalamay sa patay.

Sa ating pagsisikap na tuntunin pinagmulan ng mga pamahiin sa paglalamay, nakita rin natin ang kapangyarihan ng mga kaisipan ng tao na mahubog ang kamalayan at kaugalian ng karamihan sa pamamagitan ng mga ito.

Ang nakakatuwa po, mayroon namang praktikal na dahilan sa likod ng maraming pamahiin katulad po ng maraming nagtatanong, bakit daw masamang magwalis kapag mayroong patay?

Larawan kuha ni Fr. Pop dela Cruz, San Miguel, Bulacan, 2022.

Sa mga katulad kong promdi o laki sa probinsiya inabutan ko pa mga kapitbahay naming nakatira sa kubo at mga sinaunang tirahan na mayroong bubong na pawid at silong sa ilalim. Tablang kahoy ang mga sahig kung mayroong kaya at masinsing kinayas na mga kawayan kung hindi naman nakakaangat sa buhay. Ang silong palagi ay lupa din, mataas lang ng kaunti sa kalsada. Bihira naka-tiles noon. Kaya, masama ring ipanhik ng bahay ang tsinelas o bakya o sapatos kasi marumi mga ito.

Masama o bawal magwalis kapag mayroong lamay sa patay kasi nakakahiya sa mga panauhin na nakikiramay – mag-aalikabok sa buong paligid! Liliparin mga lupa at buhangin kasama na mga mikrobyo.

Marumi, sa madaling salita. Kaya ang utos ng matatanda, pulutin mga kalat gaya ng balat ng kendi o butong-pakwan. Noong mamatay Daddy ko, hindi ko matandaan kung tinupad namin pamahiing ito pero hindi ko malimutan paano nilinis ng mga kapit-bahay aming bahay nang ihatid na namin sa huling hantungan aking ama. Bagaman bawal magwalis noong lamay, asahan mo naman puspusang paglilinis ng mga kapit-bahay at kaanak pagkalibing ng inyong patay.

Kapag ako po ay tinatanong kung “naniniwala” sa pamahiin, “hindi” po ang aking sagot kasi iisa lang aking pinaniniwalaan, ang Diyos nating mapagmahal. Tandaan turo ni San Pablo noon sa marami niyang mga sulat, hindi mga ritual at kaugalian nagliligtas sa atin kungdi tanging si Kristo Jesus lamang.


Bakit lamay o "wake" 
ang pagbabantay sa patay?

Nakakatawa at marahil mahirap paniwalaan sagot sa tanong na iyan. Ang paglalamay ay hindi pagtulog sa gabi dahil sa mga gawain at gampanin kinakailangang tuparin. Wake ang Inggles nito na ibig sabihin ay “gising” tulad ng awake.

Naglalamay ang mga tao noong unang panahon lalo na sa Europa kapag mayroong namamatay upang matiyak na talagang namatay na nga kanilang pinaglalamayan. Inihihiga ang hinihinalang namatay sa mesa habang mga naglalamay ay nagkakainan at nag-iinuman upang hindi antukin; higit sa lahat, baka sakaling magising at matauhan hinihinalang patay sa kanilang ingay.

Alalahaning wala pang mga duktor noon na maaring magdeklarang pumanaw na ngang tunay ang isang tao; kaya, hindi malayo na may pagkakataong ang mga inaakalang namatay ay nag-comatose lamang. Kapag hindi pa rin nagising sa ingay ng kainan at inuman ng mga naglamay ang patay pagsapit ng bukang-liwayway, ipinapalagay nila noon na tunay na ngang patay iyon at saka pa lamang pag-uusapan ang libing.

Nang maglaon sa paglaganap ng Kristiyanidad, ang lamay na dati ay kainan at inuman, naging panahon ng pagdarasal ngunit hindi rin nawala mga kainan at inuman sa mga lamayan upang huwag antukin. At higit sa lahat, para maraming makiramay na ibig sabihin, mabuting tao namatay.


Mga salita at kaalaman
natutunan dahil sa mga patay...

Heto ngayon ang magandang kuwento mula sa kasaysayan kung paanong napagyaman ng mga tradisyon sa paglalamay ng namatay ang ating mga wika maging kaisipan. Kitang-kita ito sa kulturang banyaga tulad ng mga Inggles.

Nagtataka maraming archaeologists sa ilang mga takip ng kabaong sa Inglatera ay mayroong kalmot ng kuko ng daliri. At maraming bahid ng dugo.

Napag-alaman sa pagsasaliksik na may mga pagkakataong nalilibing mga yumao noon na hindi pa naman talagang patay! Kaya, kapag sila ay nagkamalay o natauhan habang nakalibing, pinagtutulak nila ang takip ng kabaong hanggang sa pagkakalmutin upang makalabas hanggang sa tuluyang mamatay na nga sa libingan.

Kaya naisipan ng mga tao noon na magtalaga ng bantay sa sementeryo lalo na mula alas-diyes ng gabi hanggang pagsikat ng araw na siyang pinagmulan ng katagang graveyard shift – literal na pagtatanod sa sementeryo o “graveyard” upang abangan sakaling mabuhay ang nalibing.

Larawan kuha ng may-akda, libingan ng mga pari at hermanong Heswita sa Sacred Heart Novitiate, Novaliches, QC, ika-20 ng Marso 2024.

Ganito po ang siste: tinatalian ng pisi ang daliri o kamay ng bawat namamatay kapag inilibing. Nakadugtong ang taling ito sa isang kililing o bell sa tabi ng bantay ng sementeryo, yung nasa graveyard shift.

Nakaangat ng kaunti ang takip ng kanyang kabaong at hindi lubusang tinatabunan kanyang libingan upang sakaling magkamalay, tiyak magpipiglas ito sa loob ng kabaong para makalabas… tutunog ang kililing sa gitna ng dilim ng gabi para magising o matawag pansin ng bantay na agad sasaklolo upang hanguin ang buhay na nalibing.

Isipin ninyo eksena sa sementeryo sa kalagitnaan ng dilim ng gabi… at biglang mayroong kikililing? Sinong hindi matatakot sa taong nalibing na biglang nabuhay? Doon nagmula ang salitang dead ringer na ibig sabihin ay isang taong nakakatakot o kakila-kilabot. Ikaw ba namang magtrabao ng graveyard shift sa sementeryo at kalagitnaan ng gabi ay tumunog kililing… marahil magkakaroon ka rin ng tililing sa takot!

Kaugnay din nito, alam ba ninyo na mayroong nakatutuwang kuwento rin ang paglalagay ng lapida sa libingan ng ating mga yumao?

Balikan ang Bagong Tipan ng Banal na Kasulatan na nagsasaad ng isa sa mga pangunahin nating pinananampalatayanan: ang muling pagbabalik ni Jesus o Second Coming of Christ na tinuturing end of the world.

Takot na takot mga unang Kristiyano sa paniniwalang ito na baka wala pa ang Panginoon ay magsibangon kaagad mga naunang namatay sa kanila!

Ang kanilang solusyon, lagyan ng mabigat na batong panakip ang mga libingan tulad ng lapidang marmol upang hindi agad bumangon ang patay bago ang Second Coming of Christ o Parousia.

Isa iyan sa mga dahilan kung bakit sinesemento rin mga puntod at libingan: upang huwag unahan pagbabalik ni Jesus.

Larawan kuha ng may-akda, libingan ng mga pari at hermanong Heswita sa Sacred Heart Novitiate, Novaliches, QC, ika-20 ng Marso 2024.

Kahalagahan ng pagsisimba...
hanggang kamatayan... 
bago ilibing.

Mula sa tahanan, dumako naman tayo ngayon sa loob ng simbahan para sa pagmimisa sa mga yumao. Pagmasdan po ninyong mabuti posisyon ng mga kabaong ng mga patay kapag minimisahan.

Kapag po layko ang namatay katulad ng karamihan sa inyo na hindi pari o relihiyoso… pagmasdan ang kanilang paa ay nakaturo sa dambana o altar habang ang ulunan ay nakaturo sa mga tao o nagsisimba.

Kuha ng may-akda, 2018.

Ito ay dahil sa huling sandali ng pagpasok ng sino mang binyagan sa simbahan, siya pa rin ay nagsisimba. Pansinin na nakaturo kayang mga paa sa altar at ulo naman sa pintuan dahil kapag siya ay ibinangon, nakaharap pa rin siya sa altar, nagsisimba, nagdarasal.

Kapag pari naman ang namatay, katulad ko (punta po kayo), ang aming mga paa ay nakaturo sa pintuan ng simbahan at ulo naroon sa direksiyon ng dambana.

Hanggang sa huling pagpasok naming pari sa simbahan bago ilibing, kami ay nagmimisa pa rin ang anyo: nakaharap sa mga tao kung ibabangon mula sa pagkaposisyon ng aming ulo nakaturo sa altar at mga paa sa pintuan.

Larawan kuha ng may akda ng pinakamahal at isa sa matandang sementeryo sa mundo; mga paa ay nakaposisyon sa silangang pintuan ng Jerusalem upang makaharap kaagad ang Mesiyas na inaasahang magdaraan doon kapag dumating. Ang totoo, doon nga dumaaan si Jesus pagpasok ng Jerusalem mahigit 2000 taon na nakalipas.

Salamuch muli sa inyong pagsubaybay sa ating pagninilay at pagpapaliwanag ng ilang mga pamahiin at paniniwala kaugnay ng mga namatay. Ang mahalaga sa lahat ng ito ay patuloy tayong mamuhay sa kabanalan at kabutihan na naka-ugat palagi sa Diyos sa buhay panalangin (prayer life) na ang rurok ay ang Banal na Misa.

Huwag na nating hintayin pa kung kailan patay na tayo ay siyang huling pasok din natin sa simbahan na hindi makasalita ni makarinig o makakita. Tandaan, ang pagsisimba tuwing Linggo ay dress rehearsal natin ng pagpasok sa langit!

Kaya ngayong todos los santos, unahing puntahan ang simbahan upang magsimba. Tiyak makakatagpo natin doon ang ating yumao sa piling ng Diyos, kesa sa sementeryo napuro patay at mga kalansay. Amen.

Larawan kuha ng may-akda, bukang-liwayway sa Camp John Hay, Baguio City, Nobyembre 2018.
ads
2
3
4
previous arrow
next arrow

Veritas Editorial

Rev. Fr. Anton CT Pascual

Rev. Fr. Anton CT Pascual

President of Radio Veritas

Pagtulong na gumagalang sa dignidad

 1,649 total views

 1,649 total views Mga Kapanalig, bumuhos ang tulong sa mga kababayan nating lubhang naapektuhan ng Bagyong Kristine. Mula sa mga pribadong indibidwal at organisasyon hanggang sa mga ahensya ng ating gobyerno, sinubukang maparatingan ng tulong ang mga pamilyang nawalan ng bahay, kabuhayan, at maging ng mga mahal sa buhay. Nakalulungkot lang na may mga pulitikong sinamantala

Read More »

Mental Health Awareness Month

 32,788 total views

 32,788 total views Mga Kapanalig, ang buwan ng Oktubre ay Mental Health Awareness Month. Layunin nitong bigyang-pansin ang mga usaping may kinalaman sa mental health at labanan ang stigma o mga negatibong pagtingin tungkol sa sensitibong paksa na ito.  Ang mental health ay state of wellbeing o kalagayan ng kagalingan ng isang indibidwal kung saan naaabot

Read More »

Pananagutan sa kalikasan

 38,375 total views

 38,375 total views Mga Kapanalig, pinaalalahanan tayo ni Pope Francis sa Laudate Deum tungkol sa realidad ng climate change: “It is indubitable that the impact of climate change will increasingly prejudice the lives and families of many persons. This is a global social issue, and one intimately related to the dignity of human life.” Climate change

Read More »

Salamat, mga VIPS

 43,891 total views

 43,891 total views Mga Kapanalig, nagpapasalamat ang ating Simbahan sa mga VIPS. Hindi po natin tinutukoy dito ang mga “very important persons”, isang katagang ikinakabit natin sa mga taong may mataas na katungkulan, may natatanggap na mga pribilehiyo, o mga sikat na personalidad. Pero maitutuing din na very important persons ang mga pinasasalamatan nating VIPS. Ang

Read More »

BAYANIHAN

 55,012 total views

 55,012 total views BAYANIHAN… Ito ay kumakatawan sa napakagandang kultura at kaugalian nating mga Pilipino…Kultura kung saan ang isang ordinaryong Pilipino ay nagiging bayani (heroes). Kapanalig, ibig sabihin ng BAYANIHAN ay “community service” o pagdadamayan, sama-samang pagtutulungan upang malampasan ang anumang kinakaharap na krisis at kalamidad… Pagtulong sa kapwa na walang hinihingi at hinihintay na kapalit

Read More »
catholink
Shadow
truthshop
Shadow

Related Story

Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

From fear of the Lord to love of God and neighbors

 398 total views

 398 total views The Lord Is My Chef Sunday Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Thirty-first Sunday in Ordinary Time, Cycle B, 03 November 2024 Deuteronomy 6:2-6 ><}}}}*> Hebrews 7:23-28 ><}}}}*> Mark 12:28-34 Photo by author, river at the back of Nagsasa Cove, San Antonio, Zambales, 19 October 2024. Jesus finally entered

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Sa buhay at kamatayan, bulaklak nagpapahayag ng buhay

 404 total views

 404 total views Lawiswis ng Salita ni P. Nicanor F. Lalog II, Ika-31 ng Oktubre 2024 Larawan kuha ni G. Jim Marpa, 2018. “Say it with flowers” ang marahil isa na sa mga pinakamabisa at totoong pagpapahayag ng saloobin sa lahat ng pagkakataon. Wala ka na talagang sasabihin pa kapag ikaw ay nagbigay ng bulaklak kanino

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Lihim ng mga pamahiin sa lamayan

 404 total views

 404 total views Lawiswis ng Salita ni P. Nicanor F. Lalog II, Ika-30 ng Oktubre 2024 Larawan kuha ng may-akda, St. Scholastica Retreat House, Tagaytay City, Agosto 2024. Heto na naman ang panahon ng maraming pagtatanong at pagpapaliwanag sa ating mga pamahiin ukol sa paglalamay sa mga patay. Matagal ko nang binalak isulat mga ito nang

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Friday I’m in love, Part 3

 405 total views

 405 total views Quiet Storm by Fr. Nicanor F. Lalog II, 29 October 2024 Photo by author, entering the Nagsasa Cove in San Antonio, Zambales, 19 October 2024. Ihave always imagined God must be like Jewish director Steven Spielberg. According to an article I have read long ago, Spielberg would always hide sets of important scenes

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Seeing Jesus

 2,511 total views

 2,511 total views The Lord Is My Chef Sunday Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Thirtieth Sunday in Ordinary Time, Cycle B, 27 October 2024 Jeremiah 31:7-9 ><}}}}*> Hebrews 5:1-6 ><}}}}*> Mark 10:46-52 Photo by author, Nagsasa Cove, San Antonio, Zambales, 19 October 2024. “Seeing” is a word with so many meanings

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

The teacher is the lesson

 3,165 total views

 3,165 total views Quiet Storm by Fr. Nicanor F. Lalog II, 24 October 2024 Photo by Maria Tan, ABS-CBN News, 27 July 2024. Classes are still suspended due to severe tropical storm Kristine. While scrolling through Facebook, I chanced upon a funny post supposed to be the cry of many employees. And teachers as well: “We are

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Is this meant for us or for everyone?

 3,165 total views

 3,165 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Wednesday, Memorial of St. John of Capistrano, Priest, 23 October 2024 Ephesians 3:2-12 <*((((>< + ><))))*> Luke 12:39-48 Photo by author, Pampanga, September 2024. Lord Jesus, many times I find myself like Peter asking You so often

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Unity in Christ

 3,163 total views

 3,163 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Tuesday, Memorial of St. John Paul II, Pope, 22 October 2024 Ephesians 2:1-10 <*[[[[>< + ><]]]]*> Luke 12:35-38 Photo by author, mountain range off the coast of Nagsasa Cove, San Antonio, Zambales, 19 October 2024. Glory to

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

We are God’s handiwork

 3,163 total views

 3,163 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Monday in the Twenty-ninth Week of Ordinary Time, Year II, 21 October 2024 Ephesians 2:1-10 <*((((>< + ><))))*> Luke 12:13-21 Photo by author, the pristine Nagsasa Cove in San Antonio, Zambales, 19 October 2024. Your words today,

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

When we do not know what “we want”

 3,163 total views

 3,163 total views The Lord Is My Chef Sunday Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Twenty-ninth Sunday in Ordinary Time, Cycle B, 20 October 2024 Isaiah 53:10-11 ><}}}}*> Hebrews 4:14-16 ><}}}}*> Mark 10:35-45 The Jewish Cemetery of Mount of Olives facing the Eastern Gate of Jerusalem where the Messiah is believed would

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Only One

 3,163 total views

 3,163 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Friday, Feast of St. Luke, Evangelist, 18 October 2024 2 Timothy 4:10-17 <*((((>< + ><))))*> Luke 10:1-9 Photo by Dra. Mylene A. Santos, MD, an orange-bellied flowerpecker (Dicaeum trigonostigma), December 2023. Beloved: Demas, enamored of the present

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Led by the Holy Spirit

 3,163 total views

 3,163 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Wednesday in the Twenty-eighth Week of Ordinary Time Year II, 16 October 2024 Galatians 5:18-25 ><))))*> + ><))))*> + ><))))*> Luke 11:42-46 Photo by author, Fatima Ave., Valenzuela City, 25 July 2024. Lead and guide us, O

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Faith working through love

 3,163 total views

 3,163 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Tuesday, Memorial of St. Teresa of Avila, Virgin & Doctor of the Church, 15 October 2024 Galatians 5:1-6 ><]]]]’> + ><]]]]’> + ><]]]]’> Luke 11:37-41 Photo by author, somewhere in Pampanga, August 2024. What a wonderful Saint

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Evil generation

 6,727 total views

 6,727 total views The Lord Is My Chef Daily Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Monday in the Twenty-eighth Week of Ordinary Time, Year II, 14 October 2024 Galatians 4:22-24, 26-27, 31-5:1 <*((((>< + ><))))*> Luke 11:29-32 Photo by Ms. April Oliveros at Mt. Pulag, March 2023. While still more people gathered

Read More »
Latest Blog
Rev. Fr. Nicanor Lalog II

Jesus “looking with love”

 6,531 total views

 6,531 total views The Lord Is My Chef Sunday Recipe for the Soul by Fr. Nicanor F. Lalog II Twenty-eighth Sunday in Ordinary Time, Cycle B, 13 October 2024 Wisdom 7:7-11 ><}}}}*> Hebrews 4:12-13 ><}}}}*> Mark 10:17-30 Lately in my prayers I have felt so drawn on the “face” of Jesus, trying to imagine and feel

Read More »

Latest Blogs

Scroll to Top